Δευτέρα 23 Ιανουαρίου 2012

ΤΑ «ΟΛΥΜΠΙΑ» ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ

 (2o μέρος)
Ήταν στη 14η Ολυμπιάδα το 724 π.κ.χ. όπου προστέθηκε και δεύτερο αγώνισμα, αλλά η διάρκεια της διοργάνωσης παρέμεινε η ίδια· μία ημέρα κατά την πρώτη πανσέληνο μετά το θερινό ηλιοστάσιο.
Το αγώνισμα ήταν ο δίαυλος δρόμος ή απλώς δίαυλος και η απόσταση του σταδίου δρόμου με επιστροφή και τερματισμό από το σημείο της εκκίνησης. Δηλαδή επρόκειτο για μια απόσταση 384 μέτρων. Στην επόμενη Ολυμπιάδα προστέθηκε και ο δόλιχος δρόμος, όπου οι δρομείς έτρεχαν απόσταση ίση με 24 στάδιους δρόμους (4,5 χιλιόμετρα). Σε δώδεκα χρόνια μετά προστέθηκε και το σύνθετο αγώνισμα του πένταθλου. Ήταν το αγώνισμα των υπεραθλητών, αφού ο νικητής του αναδεικνυόταν περνώντας από τη δοκιμασία πέντε διαφορετικών αγωνισμάτων (στάδιος δρόμος, άλμα σε μήκος , εκήβολος ακοντισμός, δισκοβολία και πάλη). Σταδιακά προστέθηκαν διάφοροι τύποι αρματοδρομιών, δρόμος οπλίτης, πυγμαχία, πάλη ως ανεξάρτητο από το πένταθλο αγώνισμα, αγώνες παίδων και το 648 το παγκράτιο, ένα σκληρό αγώνισμα με στοιχεία πάλης και πυγμαχίας κατά το οποίο δεν επιδιωκόταν μεν η φυσική εξόντωση του αντιπάλου, αλλά υπήρξαν αναμετρήσεις ακόμα και με θανατηφόρους τραυματισμούς.
Εκτός από τους καθαρά αθλητικούς αγώνες, διεξάγονταν ταυτόχρονα και αγώνες σαλπιγκτών και κηρύκων, όπου οι νικητές τους λογιάζονταν κι αυτοί ολυμπιονίκες.
Μολονότι στους αγώνες δεν συμμετείχαν γυναίκες (ούτε να τους παρακολουθούσαν επιτρέπονταν με ποινή θανάτου για τις παραβάτισσες, αν και δεν αναφέρεται να εφαρμόστηκε σε κάποια περίπτωση αυτός ο νόμος) στα αρχεία του ολυμπιακού ιερατείου έχουν καταγραφεί και γυναίκες που κέρδισαν τη δόξα, αλλά όχι και τον κότινο του ολυμπιονίκη. Ήταν ιδιοκτήτριες αλόγων τα οποία είχαν νικήσει σε αρματοδρομίες.
Από τα Ολύμπια του 692 π.κ.χ. στη διάρκεια των Αγώνων προστέθηκε και δεύτερη μέρα, ενώ το 632 οι μέρες έγιναν πέντε, από τις οποίες οι τρεις ήταν αφιερωμένες στο αγωνιστικό μέρος και οι δύο στις παράπλευρες τελετουργικές δραστηριότητες. Το στεφάνωμα των νικητών γινόταν κατά την πέμπτη και τελευταία μέρα, επακολουθούσαν οι σχετικές ευχαριστήριες θυσίες και  στα επινίκια με γερά τσιμπούσια από τα σφάγια των θυσιών συμμετείχαν και οι θεατές των Αγώνων. Το φαγοπότι κρατούσε ίσαμε το πρωί της άλλης μέρας, όπου αθλητές, προπονητές, αντιπροσωπείες και θεατές άρχιζαν να παίρνουν τον δρόμο της επιστροφής για τις πόλεις τους.
Η εκεχειρία τους προστάτευε για ακόμα μερικές μέρες προκειμένου να περάσουν από εχθρικές ή εμπόλεμες περιοχές. Ωστόσο, όχι σπάνια στο διάστημα των πέντε αυτών ημερών που διαρκούσαν οι Αγώνες οι επίσημες αντιπροσωπείες, οι θεωρίες όπως λέγονταν, πόλεων-κρατών ευρισκομένων σε εχθροπραξίες μεταξύ τους είχαν την ευκαιρία να διαπραγματευτούν ανακωχές και τούτο ήταν ένας από τους σκοπούς των Αγώνων· μέσα από την αθλητική συναδέλφωση να βρεθούν τρόποι ειρηνικής διευθέτησης των διαφορών ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις.

Τετάρτη 11 Ιανουαρίου 2012

  ΜΙΚΡΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΔΩΝ

Στις 200 ακριβώς μέρες που απομένουν έως στις 27 Ιουλίου, ημέρα έναρξης της 30ης διοργάνωσης των συγχρόνων Ολυμπικών (*) Αγώνων στο Λονδίνο, ο Dino RetroSportivo θα έχει την ευκαιρία να παρουσιάσει ένα εκτενές και πολυεπίπεδο αφιέρωμα που θα απλωθεί σε όλο το χρονικό διάστημα των σχεδόν επτά μηνών.
Σε γενικές γραμμές:
-Η ιστορία των αρχαίων Ολυμπικών Αγώνων και η Εκεχειρία, τα αθλήματα, τα τελετουργικά. Μικρές ιστορίες και μορφές ολυμπιονικών της αρχαιότητας.
-Η προϊστορία των συγχρόνων διοργανώσεων
-Τα τελετουργικά των συγχρόνων Ολυμπικών Αγώνων: Αφή φλόγας και μεταφορά της, όρκος Αθλητών, σημαία Ολυμπικών Αγώνων, τελετές έναρξης και λήξης, Ολυμπιακός Ύμνος (σημ. διατηρείται η ονομασία “Ολυμπιακός” επειδή έτσι ακριβώς τον τιτλοφόρησε ο ποιητής του, ανεξάρτητα αν από τη μετάφρασή του προκύπτει το σωστότερο: “Ολυμπικός”).
-Ιστορική αναδρομή για κάθε μια Ολυμπιάδα χωριστά. Επίσης σε χωριστές ενότητες: οι πιο μεγάλες “μάχες” για τη κατάκτηση του χρυσού μεταλλίου, τα πιο μεγάλα ρεκόρ, οι μεγάλες μορφές της κάθε διοργάνωσης, δραματικά ή ευτράπελα στιγμιότυπα, ανθρώπινες ιστορίες, ενδιαφέροντα και απρόβλεπτα στατιστικά, οι μασκότ, οι αφίσες, τα παρασκήνια, η ελληνική συμμετοχή κλπ.
-Τα θεσμικά όργανα και το Δίκαιο των Ολυμπικών Αγώνων.
-Η πολιτικοποίηση και η εμπορευματοποίηση των συγχρόνων Ολυμπικών Αγώνων
-Πορτρέτα αθλητών και αθλητριών που σφράγισαν με τη συμμετοχή τους την Ιστορία των Αγώνων
-Η ολυμπική ιστορία του καθενός αθλήματος και αγωνίσματος από αυτά που συμπεριλαμβάνονται στο πρόγραμμα των Αγώνων, καθώς και αυτών, τα οποία υπήρξαν για ένα διάστημα ολυμπικά, αλλά τώρα έχουν καταργηθεί.
Στη δομή των θεμάτων δεν θα υπάρξει κάποια συγκεκριμένη σειρά, παρά μόνο η χρονολογική στην παρουσίαση των 26 τελεσθέντων από τις 29 σύγχρονες Ολυμπιάδες.

(*) Γιατί "Ολυμπικοί" και όχι "Ολυμπιακοί" εξηγείται στην εισαγωγική ανάρτηση, προαγγελία του αφιερώματος.


Φανταστική αναπαράσταση του περιβάλλοντος χώρου και των κτισμάτων  της Ολυμπίας. Υποτίθετα ότι απεικονίζει τον ιερό χώρο κατά τον 4ο αιώνα, όπου χρονικά τοποθετείται και η ακμή των Αγώνων.

ΤΑ «ΟΛΥΜΠΙΑ» ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ

Πρώτο μέρος
Ολυμπία: τόπος ιερός των Πανελλήνων
Οι σύγχρονες εγκαταστάσεις της Δ.Ο.Α. (Διεθνής Ολυμπιακή
Ακαδημία). Στο βάθος διακρίνεται το Στάδιο.
Η Ολυμπία δεν υπήρξε ποτέ στην αρχαιότητα πόλη με τη διοικητική σημασία της οργάνωσης. Ήταν ένα ιερό. Ο κορυφαίος ιερός τόπος όλων των Ελλήνων, αφιερωμένο πρωταρχικά στον Δία, πατέρα θεών κι ανθρώπων. Τα κτίσματα -ναοί, βωμοί, θησαυροί, ξενώνες  και αθλητικές εγκαταστάσεις- που προστέθηκαν με την πάροδο του χρόνου στην ιερή Άλτη, το ιερό άλσος δηλαδή, και το γεγονός ότι έσφυζε από ζωή σε ολόκληρη τη διάρκεια του χρόνου, λόγω των προσκυνητών που την επισκέπτονταν, των μονίμων κατοίκων -ιερατείου, διοικητικών υπαλλήλων και δούλων-, που εργάζονταν σε αυτή, έχει δώσει τη λανθασμένη εντύπωση ότι επρόκειτο για πόλη. Κι ακόμα περισσότερο: Ολυμπία λεγόταν ολόκληρη η περιοχή στην κοιλάδα του Αλφειού και όχι μόνο ο χώρος γύρω από την Άλτη.

Ειδυλλιακό σημείο του ποταμού Αλφειού. ο οποίος διασχίζει
την κοιλάδα της Ολυμπίας.

Και πιο συγκεκριμένα η πλήρης ονομασία της ήταν Ολυμπία Γη, ως εδαφική προέκταση των χαμηλών λόφων, των Ολυμπίων (κατά μια ετυμολογική εκδοχή “Όλυμπος” ενδέχεται να σημαίνει “βουνό” “όρος”).
Πριν καθιερωθεί ως λατρευτικός τόπος του Δία, λατρευόταν εκεί η Γαία, η Ρέα και ο Κρόνος, οποίος κατέπεσε από θεός-εξουσιαστής του κόσμου μετά τη νίκη του Δία στην Τιτανομαχία.


Το στάδιο σήμερα και στο βάθος ο Κρόνιος λόφος

Κατάλοιπο της προηγούμενης λατρείας έως σήμερα είναι η ονομασία του λόφου πάνω από την Άλτη· ο Κρόνιος λόφος, στην κορυφή του οποίου δέσποζε ιερό αφιερωμένο στην προηγούμενη τοπική λατρεία του Κρόνου και της Ρέας.
Ο στίβος ήταν ένας απλός ευθύς  και πλατύς ισοπεδωμένος διάδρομος, όπου στην μια άκρη του  ήταν η άφεσις (αφετηρία) και στην άλλη ο τερματισμός ή η στροφή για τα αγωνίσματα δρόμων μεγαλύτερα του ενός σταδίου. Δεν υπήρχαν κερκίδες και οι θεατές παρακολουθούσαν τους αγώνες στα πρανή από τις τρεις πλευρές του διαδρόμου. Τα μοναδικά καθίσματα ήταν αυτά για τους ελλανοδίκες στη νότια πλευρά του σταδίου και από την απέναντι πλευρά ο θρόνος της ιέρειας της Δήμητρας Χαμύνης, της μοναδικής γυναίκας που επιτρεπόταν να παρακολουθήσει τους Αγώνες.

Οι μυθολογικές εκδοχές για την καθιέρωση των Ολυμπιακών Αγώνων είναι αρκετές με αντίστοιχους θεμελιωτές τους. Ο Ιδαίος Ηρακλής, ο Θηβαίος Ηρακλής σε δύο μυθολογικές εκδοχές, ο Αέθλος βασιλιάς τη Ήλιδας, από το όνομα του οποίου ο άθλος, το άθλημα, ο Κλύμενος από την Κρήτη, ο ίδιος ο Δίας για να γιορτάσει τη νίκη του επί των Τιτάνων, ο Πέλοπας αφού σκότωσε τον Οινόμαο με δόλο σε αρματοδρομία όπου το έπαθλο για τον νικητή και επίδοξο γαμπρό του Οινόμαου, αφού θα του έδινε για γυναίκα την κόρη του Ιπποδάμεια, ήταν ο θρόνος και ποινή για την ήττα, ο θάνατος του διεκδικητή. Ο αποσυμβολισμός αυτής της εκδοχής φανερώνει βία και αίμα στις ρίζες των Αγώνων.
Αγριελιά στην Άλτη, το ιερό άλσος. Από τα κλωνάρια της, 
ιερής αγριελιάς, τους κότινους, φτιάχνονταν τα ατίμητα
στεφάνια των νικητών στα Ολύμπια.
Οι μυθολογικές εκδοχές για την καθιέρωση των Ολυμπιακών Αγώνων είναι αρκετές με αντίστοιχους θεμελιωτές τους. Ο Ιδαίος Ηρακλής, ο Θηβαίος Ηρακλής σε δύο μυθολογικές εκδοχές, ο Αέθλος βασιλιάς τη Ήλιδας, από το όνομα του οποίου ο άθλος, το άθλημα, ο Κλύμενος από την Κρήτη, ο ίδιος ο Δίας για να γιορτάσει τη νίκη του επί των Τιτάνων, ο Πέλοπας αφού σκότωσε τον Οινόμαο με δόλο σε αρματοδρομία όπου το έπαθλο για τον νικητή και επίδοξο γαμπρό του Οινόμαου, αφού θα του έδινε για γυναίκα την κόρη του Ιπποδάμεια, ήταν ο θρόνος και ποινή για την ήττα, ο θάνατος του διεκδικητή. Ο αποσυμβολισμός αυτής της εκδοχής φανερώνει βία και αίμα στις ρίζες των Αγώνων. Άλλος μύθος αναφέρει ότι τους Αγώνες τους καθιέρωσε ο Πίσος, ιδρυτής και βασιλέας της Πίσας στη δικαιοδοσία της οποίας ανήκε η Ολυμπία αρχικά, καθώς και η τέλεση των Αγώνων. Τέλος, η πιο αληθοφανής δείχνει να είναι η εκδοχή που αναφέρει ο Στράβωνας, επειδή ο συμβολισμός της είναι ιστορικά ξεκάθαρος. Αναφέρει ως ιδρυτή των Ολυμπίων τον Όξυλο αρχηγό των δωρικών φύλων που, με την κάθοδό τους στη  Πελοπόννησο στην εποχή του χαλκού, κατέκτησαν την περιοχή που έλεγχαν παλαιότερα αχαϊκά φύλα και καταργώντας τις αρχαίες λατρείες επέβαλλαν τη λατρεία του ολυμπίου δωδεκάθεου. Ανάμεσα στις λατρευτικές εκδηλώσεις τους ήταν και οι αθλητικο-θρησκευτικές διοργανώσεις.

Ό,τι έχει απομείνει από το κτίσμα της παλαίστρας.

Οι μύθοι δείχνουν και κάτι άλλο: ότι οι Αγώνες στην Ολυμπία προϋπήρχαν από την επίσημη καταμέτρησή τους με αρχή το 776 πριν από την κοινή χρονολόγηση (π.κ.χ.). Τουλάχιστο 100 χρόνια νωρίτερα, στους σκοτεινούς χρόνους της ιστορίας ή της προ-ιστορίας, αν θέλετε, υπάρχει μαρτυρία αρχαίων συγγραφέων για τη συμφωνία του Λυκούργου (του νομοθέτη της Σπάρτης), του Ιφίτου του βασιλέα της Ήλιδας και του Κλεισθένη της Πίσας, που κατοχύρωνε το ιερό και απρόσβλητο από στρατιωτική εισβολή της ιερής Άλτης, καθώς επίσης όριζε και την εκεχειρία κατά τη διάρκεια των Αγώνων (που φυσικά προϋπήρχαν).
Η συμφωνία αυτή είχε γραφεί κυκλικά πάνω σε χάλκινο δίσκο, τον λεγόμενο δίσκο του Ιφίτου. Ο Παυσανίας τοποθετεί την σύναψη της συμφωνίας στα 884 π.κ.χ. Ωστόσο, στα 108 χρόνια που μεσολαβούν ίσαμε την επίσημη καταγραφή των Αγώνων, τίποτα δεν είναι γνωστό.

(συνεχίζεται)



Δευτέρα 2 Ιανουαρίου 2012

Ο δρόμος για την Ολυμπιάδα του Λονδίνου





Μπήκαμε στην ολυμπική χρονιά.
Σε 200 περίπου μέρες από σήμερα, στις 27 Ιουλίου συγκεκριμένα στο Λονδίνο θα σηκωθεί η αυλαία της 30ης Ολυμπιάδας της σύγχρονης εποχής.

Στις Ολυμπιάδες της κλασικής αρχαιότητας, κάπου 100 μέρες πριν από την έναρξή τους, Ηλείοι σπονδοφόροι από ευγενική γενιά διέτρεχαν την Ελλάδα από άκρου σε άκρο, καθώς και τις ελληνικές αποικίες στη Μεσόγειο και στη Μαύρη Θάλασσα κηρύσσοντας την ολυμπική εκεχειρία. Ταυτόχρονα καλούσαν τους Έλληνες αθλητές να προσέλθουν
στην Ολυμπία ένα μήνα πριν από τους αγώνες για να προετοιμαστούν στον τόπο διεξαγωγής τους.

Ο Dino RetroSportivo, ως σύγχρονος Ηλείος ευπατρίδης σπονδοφόρος, κηρύσσει σήμερα την έναρξη της ολυμπικής χρονιάς και ξεκινάει αφιερώματα για το μεγαλύτερο αθλητικό γεγονός της κάθε τετραετίας εδώ και 116 χρόνια, αφότου στην Αθήνα του 1896, ανασυστάθηκαν, σε παγκόσμια βάση πλέον, οι Ολυμπικοί Αγώνες.
Εδώ, να κάνουμε μια χρήσιμη παρένθεση σχετική με την ονομασία του θεσμού στα ελληνικά. και τούτο, γιατί πολλοί ίσως να θεώρησαν κάπως σαν “τυπογραφικό” λάθος ή ιδιότυπη παραξενιά του RetroSportivo.
Στα αφιερώματα που θα ακολουθήσουν, οι αναφορές  στην ονομασία, και θα προσπαθήσουμε να το κάνουμε πλατειά γνωστό, θα είναι: ΟΛΥΜΠΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ αντί  ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ.
Το ίδιο θα αναφέρονται και κάποια από τους επιθετικούς προσδιορισμούς σχετικών όρων (π.χ. Ολυμπικός Όρκος, Ολυμπική Σημαία, Ολυμπικό Ιδεώδες, αλλά Ολυμπιακή Φλόγα, επειδή είναι η φλόγα που ανάβει στην Ολυμπία).
Κατ’ αρχάς, στην αρχαιότητα οι Αγώνες της Ολυμπίας ονομάζονταν Ολύμπια, όχι γιατί τελούνταν στην Ολυμπία, αλλά επειδή διοργανώνονταν προς τιμή του Ολύμπιου Δία. Με λίγα λόγια πρόκειται για Αγώνες αφιερωμένους στον Ολύμπιο και δεν πρόκειται για Αγώνες που τελούνται στον Ολυμπία (έτσι κι αλλιώς  οι σύγχρονοι δεν τελούνται εκεί).
Στις πιο διαδεδομένες ευρωπαϊκές γλώσσες (αν όχι και στις υπόλοιπες όλου του κόσμου) ο όρος αποδίδεται σωστά:  Olympic Games στα αγγλικά, Jeux Olimpique  στα γαλλικά, Giochi Olimpici στα ιταλικά, Olympische Spiele στα γερμανικά, Juegos Olímpicos στα ισπανικά κλπ. Επί του προκειμένου η όποια ένσταση έχει να κάνει με τους Αγώνες. Εκτός από τα αγγλικά όπου  game έχει κυρίως την έννοια του ανταγωνιστικού παιχνιδιού, στις υπόλοιπες γλώσσες σημαίνει “παιχνίδι” και “παιδιά”. Επίσης, στην άποψη για την ορθότητα του “Ολυμπικοί Αγώνες” συνηγορεί και ο “ολυμπιονίκης”, δηλαδή ο νικητής των Ολυμπίων Αγώνων -όρος που προέρχεται απευθείας από τους αρχαίους  Αγώνες- και όχι “ολυμπιανίκης” δηλαδή ο νικητής των Αγώνων της Ολυμπίας.
Να σημειωθεί, τέλος, ότι οι πρώτες απόπειρες αναβίωσης των Αγώνων στην σύγχρονη εποχή είχαν την ονομασία “Ολύμπια”, ή “Ολυμπιάς”.
Κλείνει η παρένθεση.

Το αφιέρωμα για την ιστορία των Ολυμπικών Αγώνων θα τρέξει με επιμέρους αφιερώματα ίσαμε την έναρξη της 30ης Ολυμπιάδας στο Λονδίνο και θα περιλαμβάνει την ιστορία της κάθε μιας από τις προηγούμενες διοργανώσεις, μεγάλες μορφές των Ολυμπικών Αγώνων, στοιχεία για τους Αγώνες της κλασικής αρχαιότητας, την ολυμπική ιστορία αθλημάτων και αγωνισμάτων, εντυπωσιακά στατιστικά, ανθρώπινες ιστορίες, δραματικά ή εύθυμα περιστατικά που συνέβησαν στη διάρκεια όχι μόνο των 29 προηγουμένων διοργανώσεων, μα και σε αυτές της αρχαιότητας.