ΤΑ «ΟΛΥΜΠΙΑ» ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ

(3ο μέρος)

Από τα τέλη του 7ου π.κ.χ. αιώνα οι Αγώνες της Ολυμπίας είχαν αρχίσει να αποκτούν το κύρος του σημαντικότερου γεγονότος στον ελλαδικό χώρο από κοινωνική, πολιτική, θρησκευτική και πολιτιστική άποψη. Φυσικά και σαν αυτή καθεαυτή πανελλήνια αθλητική διοργάνωση. Όντας δε και ο κυριότερος αιώνας της ελληνικής εξάπλωσης στη λεκάνη της Μεσογείου και στις ακτές του Ευξείνου Πόντου με τις δεκάδες αποικίες, δινόταν η ευκαιρία συνάθροισης αθλητών και ανθρώπων του πνεύματος όλο και από περισσότερες περιοχές της Νότιας Ευρώπης, της Βόρειας Αφρικής και της Δυτικής Ασίας, παντού όπου ανθούσε ο Ελληνισμός.

Δεν ήταν μόνο η αθλητική άμιλλα που σφυρηλατούσε τους δεσμούς των Πανελλήνων  με τη συγκέντρωση στην κοιλάδα του Αλφειού του ανθού της σωματικής αλκής. Ήταν και η παρουσία εκεί θαλασσοπόρων κι εξερευνητών του τότε γνωστού και αγνώστου κόσμου, που πληροφορούσαν άμεσα και από πρώτο χέρι τους συνέλληνές τους για τις ανακαλύψεις νέων γαιών, νέων επιτευγμάτων, για άλλους λαούς που είχαν συναντήσει. Αργότερα, στους αιώνες του κλασικού ελληνισμού προστέθηκαν φιλόσοφοι, σοφιστές, ρήτορες, ποιητές και περιηγητές που κοινοποιούσαν κατά τη διάρκεια των Αγώνων και τους νέους δρόμους που οι ίδιοι άνοιγαν στην ανθρώπινη σκέψη και στην καλλιτεχνική δημιουργία.

Οι Ολυμπιάδες έφτασαν στο απόγειό τους στο κάθε επίπεδο της συμβολής τους  στη δημιουργία του ελληνικού πολιτισμού κατά τον 5ο και κατά τον 4ο αιώνα της προ κοινής χρονολόγησης εποχής.

Ήταν δε, τόσο μεγάλη η σημαντικότητά τους, που λέγεται ότι στην Ολυμπιάδα του 480 π.κ.χ. το ενδιαφέρον των Πανελλήνων ήταν περισσότερο στραμμένο στην έκβαση των Αγώνων, παρά στην έκβαση της Μάχης στις Θερμοπύλες! Μάλλον όμως πρόκειται για αστικό μύθο, αφού ημερομηνιακά δεν θα έπρεπε να συμπίπτουν αυτά τα δυο γεγονότα, έστω κι αν η μάχη διεξήχθη στα τέλη Αυγούστου και όχι στις αρχές Σεπτεμβρίου, σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις. Το σίγουρο πάντως είναι ότι οι Αγώνες είχαν διεξαχθεί κανονικά, τουλάχιστον, ενώ οι Πέρσες προέλαυναν στον βορειοελλαδικό χώρο.

Για 10 ολόκληρους αιώνες -οκτώ π.κ.χ. και δύο μ.κ.χ.- οι Ολυμπιάδες τελούνταν κανονικά, ανά τετραετία, αν και η παρακμή τους είχε αρχίσει αργά στην αρχή, ραγδαία κατόπιν μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση του ελλαδικού χώρου. Σε αυτό το διάστημα μόλις τέσσαρες Ολυμπιάδες δεν οργανώθηκαν από τους Ηλείους, όπου οι τρεις διοργανώθηκαν από τους Πισάτες, που ούτε στιγμή δεν είχαν πάψει να διεκδικούν αυτοί το δικαίωμα της διοργάνωσης, ενώ στην τέταρτη είχαν αναμειχθεί οι κατακτητές Ρωμαίοι. Αυτές τις διοργανώσεις οι Ηλείοι δεν τις αναγνώρισαν και δεν τις κατέγραψαν στα αρχεία τους, Τις ονόμασαν μάλιστα “Ανολυμπιάδες” ως ουδέποτε διεξαχθείσες.

Μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση καταργήθηκε άτυπα το εθιμικό δικαίωμα να συμμετέχουν αποκλειστικά μόνο Έλληνες αθλητές, καθώς και Ρωμαίοι άρχισαν να συμμετέχουν στους Αγώνες με τον ισχυρισμό, ότι κατάγονται από ελληνικές ρίζες! Αργότερα, στα πλαίσια της Pax Romana απέκτησαν το ίδιο δικαίωμα συμμετοχής και οι πολίτες των χωρών που βρίσκονταν κάτω από τη ρωμαϊκή κυριαρχία, ανεξάρτητα του αν είχαν την ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη (ο τίτλος του Ρωμαίου πολίτη απονεμόταν σε πρόσωπα και όχι σε ολόκληρες εθνότητες) ή όχι.

Παράλληλα, άρχισε και ο ξεπεσμός του ηθικού κύρους των Αγώνων. Επαγγελματισμός των αθλητών και διαφθορά κυριαρχούσαν πλέον, ενώ και η ανά τετραετία συχνότητά τους καταστρατηγήθηκε και η τελευταία επίσημη Ολυμπιάδα διοργανώθηκε μέσα στη γενική απαξίωση του θεσμού το 391 μ.κ.χ. Ήταν και ο Χριστιανισμός που στο μεταξύ είχε επικρατήσει ο οποίος θεωρούσε την άθληση του σώματος ως μη συνάδουσα με τη θρησκευτική πίστη. Η μόνη “άθληση” που επέτρεπε ο Χριστιανισμός ήταν η προετοιμασία της ψυχής, ακόμα και μέσω μαρτυρίων για να γίνει δεκτή στη μέλλουσα ζωή της επουράνιας βασιλείας.

Έτσι όταν ο Θεοδόσιος ο Μεγάλος το 393 μ.κ.χ. εξέδωσε το “εντίκτουμ” (διάταγμα) περί απαγορεύσεως των τελετών της “ειδωλολατρίας” ανάμεσα στις οποίες συμπεριλαμβανόταν και οι αθλητικοί αγώνες, αφού συνδέονταν άμεσα με την αρχαιοελληνική θρησκεία του 12θέου, στην ουσία δεν κατάργησε τίποτα. Οι Ολυμπικοί Αγώνες είχαν εκφυλιστεί και είχαν ουσιαστικά αυτοκαταργηθεί από πολλές Ολυμπιάδες πριν. Ίσως θα ήταν καλύτερα να είχε υπάρξει ένας Θεοδόσιος αρκετά νωρίτερα που να τους είχε “καταργήσει”, ώστε αυτοί να έσβηναν ενώ ακόμα η αίγλη τους δεν είχε αρχίσει να χάνει τη λάμψη της. Το “εις έδαφος φέρειν” του Θεοδόσιου του Μικρού (εγγονού του προηγουμένου) και οι ορδές των βαρβάρων που ισοπέδωσαν ό,τι είχε απομείνει στον χώρο της Ολυμπίας ήταν αυτά που έκαναν την Ολυμπία και τους αγώνες της να ξεχαστούν. Ήρθε μετά και η λάσπη του Αλφειού που σκέπασε τα πάντα για περισσότερα από 1.000 χρόνια και οι Ολυμπικοί Αγώνες ζούσαν στις μνήμες σαν θρύλος. Κάτι ανάμεσα στον μύθο της ύπαρξής τους και στην πραγματικότητα.

Όταν οι θρησκευτικές προκαταλήψεις για το ανθρώπινο σώμα ξεπεράστηκαν, οι Αγώνες της Ολυμπίας άρχισαν και πάλι στην Αναγέννηση να αποκτούν τις διαστάσεις του συμβόλου για τον ύμνο του ανθρωπίνου σώματος… Το “σιδερένιο πλάσε κι άξιο το κορμί...” του ποιητή αποκτούσε ένα νόημα που πιθανώς ξεπερνούσε σε διαστάσεις την αρχαιοελληνική του υπόσταση.

(συνεχίζεται)